Pagsuyo kay misis

PAGSUYO KAY MISIS

kung nagtampo si misis, aking susuyuin
tulad ng tandang na gumiri sa inahin
tulad ng leyon na leyona'y aakitin
tulad ng binata sa mutyang iibigin

lalabhan ko ang mga maruruming damit
lulutuin ang paborito niyang pansit
sa pinagkainan, ako ang magliligpit
o kaya'y tititigan ko siyang malagkit

hahandugan ko ng rosas at tsokolate
aalayan ng tulang kaygandang mensahe
ililibre ko rin siya sa pamasahe
hihingi rin ng tawad kung ako'y salbahe

lalambingin si misis ng buong pagsuyo
upang pag-ibig niya'y di naman maglaho

- gregoriovbituinjr.
01.31.2024

* litrato mula sa pahayagang Pilipino Star Ngayon

Isang buwan sinagutan

ISANG BUWAN SINAGUTAN

araw-araw ko ring sinagutan

ang larong Sudoku at Word Connect

naglaro sa selpon, nasiyahan

animo'y laban ng matitinik

bawat petsa ay may bagong laro

bawat araw ay may sinasagot

isang buwang laro na'y nabuo

sa diwa'y may buting naidulot

anang doktor, ito'y maganda raw

na panlaban sa Alzheimer's disease

sagutan lang ito araw-araw

pagkaulyanin ay maaalis

tara na, laruin ang Sudoku

at Word Connect, katoto't kasama

sa isip ay mabuting ensayo

at sa pakikisama'y maganda

- gregoriovbituinjr.

01.31.2024

Pag-aralan ang lipunan

PAG-ARALAN ANG LIPUNAN

bata pa'y akin na silang kinariringgan

ang payo nila'y "Pag-aralan ang lipunan!"

bakit laksa'y mahirap, may ilang mayaman

bakit daw di pantay-pantay ang kalagayan

nang lumaki na ako't nasa kolehiyo

payo nilang iyon ay nakasalubong ko

kaya lipunan ay inaral kong totoo

mula primitibo hanggang kapitalismo

sistema'y nagbago, api pa rin ang masa

naghihirap ang masipag na magsasaka

sahod ng manggagawa'y kaybaba talaga

salot na kontraktwalisasyon umiral pa

kaya ako'y nakiisa na sa pagkilos

upang mapigil ang mga kuhila't bastos

pati pagsasamantala't pambubusabos

natantong uring manggagawa ang tutubos

kaya napagpasyahan kong makibaka rin

palitan ang sistemang bulok ang layunin

pagkakapantay sa lipunan ang mithiin

isang magandang daigdig ang lilikhain

- gregoriovbituinjr.

01.31.2024

Paalala sa kubeta

PAALALA SA KUBETA

payak lamang yaong paalala

nang ako'y pumasok sa kubeta

madaling maunawa ng masa

ang nakasulat sa karatula

huwag mong i-flush sa inodoro

ang baby wipes, paper towels. tissue

hygiene products at katulad nito

o anumang mga basura mo

upang di naman magbara roon

respeto sa gagamit din doon

mahirap maghigpit ng sinturon

kung lalabas na'y mga naipon

sa tiyan, taeng-tae na ngunit

inodoro'y kayrumi, kaylagkit

pag burara ang huling gumamit

kadiri, dama'y magkakasakit

- gregoriovbituinjr.

01.31.2024

* kuha sa isang kinainang restaurant kasama si misis

Liboy pala'y Alon; Atab ay Nipa

LIBOY PALA'Y ALON; ATAB AY NIPA

Munting sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Habang sumasagot ng palaisipan sa pahayagang Pang-Masa, isyu ng Enero 30, 2024, pahina 7, ay napatitig tayo sa dalawang katanungan, na kung hindi pa ako sasangguni sa aklat ng talasalitaan, ay hindi ko mababatid ang sagot. Mga luma, kundi man malalim o lalawiganin, ang mga salita.

Sa 15 Pahalang, ang tanong ay LIBOY, hindi libot. Apat na titik ang sagot. Upang malaman ang sagot ay sinagutan ko muna ang mga tanong na Pababa. At ang lumabas na sagot ay ALON. Ang LIBOY nga ba'y ALON? Ngayon ko lang iyon nabatid.

Sa 30 Pahalang naman, ang tanong ay NIPA. Apat na titik din ang sagot. Marahil ay SASA. Subalit titik A ang unang letrang sagot. Hindi S. Kaya sinagutan ko muna ang mga Pababa. Ang natira ay ATA_, at hindi ko batid ang tamang sagot. ATAW, ATAG, ATAS, ATAY, ano nga ba? Kaya kailangang sumangguni sa diksiyonaryo.

Tanging ATAS ang nasa Diksyunaryong Filipino-Filipino na inedit ni Ofelia E. Concepcion, pahina 19. Tiyak hindi ATAS. Gayon din ang entri sa Diksyunaryong Filipino: Tagalog-Tagalog na nilathala ng Tru-Copy Publishing House, pahina 16.

Subalit sa pahina 86 ng U.P. Diksiyonaryong Filipino (UPDF) ay may siyam na entri upang pagpiliian sa ATA_:

atab (Botany, Sinaunang Tagalog o ST): dahon ng palma na ginagamit na pantakip;

atag - 1. pagtibag at paghukay; 2, ST, gawain sa komunidad; (iba pang kahulugan: paulit-ulit);

atak - 1. ST, dapyo sa init ng araw; 2. ST, watak;

atal - Ilokano: gulong na karaniwang gawa sa kahoy; Tausug: lapis na pangkulay ng labi;

atan - Ivatan: bahagi ng dalampasigan na nasa ilalim ng tubig;

atas - utos o bilin;

atat - halatang gustong-gusto ang isang bagay;

ataw - ST, hindi gusto; ginagamit din upang ipahabol sa aso ang usa o baboy-damo;

atay - Biology - malaki at bilugang organismo sa tiyan ng vertebrate, at ginagamit sa iba't ibang prosesong metaboliko.

ATAB ang aking isinagot. Dahil ang NIPA, ayon sa UPDF, pahina 821, ay katutubong palma; at ang ATAB ay dahon ng palma.

Ang LIBOY naman, ayon sa UPDF, pahina 683, ay Sinaunang Tagalog, 1. paglawlaw dahil sa labis na katabaan; 2. kilapsaw. Ang kilapsaw naman, ayon sa UPDF, pahina 607, ay maliliit na along pabilog na likha ng isang bagay na bumagsak o lumitaw sa tubig.

Kaya wasto ang mga sagot sa palaisipan. Ang LIBOY ay ALON, at ang NIPA ay ATAB. Pawang mga dagdag sa ating bokabularyo. Dahil dito'y kumatha ako ng tula.

LIBOY AT ATAB

mga lumang tagalog o kaya'y lalawiganin

anang diksyunaryo'y Sinaunang Tagalog man din

kaya di mo rin masasabing salita'y malalim

kundi sa kasalukuyan ay di mga gamitin

ang LIBOY pala ay ALON, ATAB naman ang NIPA

salitang lalawiganin ma'y napakahalaga

may sariling Tagalog ang iba't ibang probinsya

iba sa Maynila, iba sa Batangas, Laguna

kaya sa ating pagsagot nitong palaisipan

halimbawang may salitang di nauunawaan

magandang sangguniin din ang talasalitaan

baka masagot ang nakaabang na katanungan

wala namang mawawala kung mabatid man ito

mahalaga'y napapagyaman ang bokabularyo

madalas sa palaisipan tayo'y natututo

may madaragdag pa sa pagsulat ng tula't kwento

01.30.2024

Nang nilampasan niya ang tulay ng bahaghari

NANG NILAMPASAN NIYA ANG TULAY NG BAHAGHARI

naaalala ko pa rin ang katoto't kauri

nilampasan na niya ang tulay ng bahaghari

sa kabaitan niya'y di pa ako nakabawi

kapara ko, lipunang makatao'y kanyang mithi

sa dulo raw ng bahaghari ay may mga ginto

subalit ang aking natanaw ay isang kulambo

nang namayapa'y di lamukin sa nasabing dako

ngunit malikmata lang pala't kulambo'y naglaho

tanging alaala na lang ng mga nakalipas

naming pinagsamahan ang sa diwa'y naglalandas

pinangarap naming likhain ay lipunang patas

at nagsikilos upang kamtin ang magandang bukas

maraming salamat, katoto ko, sa iyong gabay

noong hinahanap ko ang landas patungong tulay

ng paglilingkod sa masa, doon tayo pinanday

nawala ka man, mithi'y itutuloy naming tunay

- gregoriovbituinjr.

01.30.2024

* litrato mula sa google

Ikaw

IKAW (tula ng isang Palestino)

na umagaw ng aking tubig

na nanunog ng aking punong oliba

na gumiba ng aking tahanan

na tumangay ng aking trabaho

na nagnakaw ng aking lupain

na nagpiit sa aking ama

na pumaslang sa aking ina

na binomba ang aking bansa

na gumutom sa aming lahat

na pinahiya kaming lahat

subalit

ako pa ang sinisisi

sa aking paghihimagsik

* malayang salin ni gregoriovbituinjr.

01.30.2024

* ang orihinal na tula at litrato ay makikita sa kawing na: 

https://www.linkedin.com/posts/kshabir_freepalastine-activity-7131249720181579776-sfOa

Palaisipang numero

PALAISIPANG NUMERO

D.L. sa Roman numeral agad kong tugon
sa pinag-plus na kapwa C.C.L.X.X.V.
pagkat two-hundred seventy five times two iyon
na sinagot ko naman ng five hundred fifty

kaysayang may adisyon sa palaisipan
na sadya namang ikaw ay mapapaisip
buti't Roman numeral ay napag-aralan
upang makatugon sa di agad malirip

ah, sana'y marami pang krosword na ganito
na di lang tulad ng paboritong sudoku
may adisyon, subtraksyon, o ekwasyon ito
dahil talagang hamon sa kakayahan mo

sa ganyang krosword, ako'y nagpapasalamat
pagkat ang diwa'y ginigising, ginugulat

- gregoriovbituinjr.
01.29.2024

* palaisipan mula sa pahayagang Pilipino Star Ngayon, Enero 29, 2024, pahina 11

Hindi naman free of charge

HINDI NAMAN FREE OF CHARGE

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

May isa kaming kinainan nina misis, kasama ang kanyang pamangkin. Tatlo kami. Hindi ko na tutukuyin kung saan ang kainang iyon, kundi litrato na lang ang ipapakita ko. Isa sa patalastas ng nasabing kainan ay ito: NO RECEIPT - The FOOD is FREE" na nakadikit sa bawat lamesa ng kainan. Wow! Libre raw ang kinain mo pag walang resibo. Para hindi ka mabigyan ng resibo, dapat munang magbayad ka. Paano kang isyuhan ng resibo kung hindi ka magbabayad?

Maliwanag din itong nakasulat sa isa pang nakahilig na patalastas sa lamesa: "REMINDER: IF THE CASHIER DID NOT ISSUE RECEIPT UPON PAYMENT,  YOUR FOOD WILL BE FREE OF CHARGE." Pambobola, di ba? Pag nagbayad ka, nakuha na nila ang pera mo. Hindi ka lang nabigyan ng resibo, libre na agad kinain mo, eh, nagbayad ka na! Saan ang libre doon? Wala.

Ngayon ko lang naalala na ako ang nagbayad sa cashier ng kinain namin, subalit walang iniabot na resibo sa akin, hanggang makababa na kami. Para bang sinadya na hindi kami bigyan ng resibo? Iisipin mo pa bang dapat libre ka dahil hindi ka nabgyan ng resibo? Hindi. Mababawi mo pa ba ang binayad mo dahil sabi sa patalastas nila, pag walang resibo, libre na ang kinain mo?

Magkakaroon ka lang ng resibo pag nagbayad ka. Isyuhan ka man ng resibo o hindi, nakabayad ka na! Ikinain mo na iyon kaya paano magiging free of charge pag hindi ka nabigyan ng resibo? Alangan namang mabawi mo pa ang pera mo? Makikipag-away ka pa ba sa cashier na hindi nagbigay ng resibo?

Malinaw na pambobola lang talaga ang patalastas nila. Napagawa tuloy ako ng tula hinggil dito.

BOLADAS LANG ANG PATALASTAS

bola lang ang patalastas sa kinainan

libre na raw ang kinain mong binayaran

basta walang resibo ay libre na iyan

ah, gimik lang talaga kung pagninilayan

kaya ka lang may resibo, pag nagbayad ka

pag di ka binigyan ng resibo, libre na?

free of charge ba? nasa kanila na ang pera!

ang ibinayad mo'y mababawi mo pa ba?

sa lohika pa lang, pambobola na ito

gimik lang upang marahil makaengganyo

ngunit bago magbayad, naubos na ninyo

lahat ng inorder at kinaing totoo

pasensya na, at ito'y akin lang napansin

na patalastas nila'y gimik kung isipin

na boladas lang at dapat balewalain

dahil walang katuturan, kunyari lang din

01 28.2024

Patutunguhan

PATUTUNGUHAN

nais kong magtungo / sa pinapangarap

mabago ang buhay / na aandap-andap

ang bawat kahapo'y / di na malalasap

kaya tutunguhi'y / yaong hinaharap

kaya naglalayag / akong taas-noo

at nakikibaka / ng taas-kamao

nakikipamuhay / sa dukha't obrero

habang tinangana'y / yakap na prinsipyo

patutunguhan ko'y / masukal na gubat

na siatemang bulok / sa masa'y ilantad

na kapwa't kauri / sa isyu'y imulat

saanmang lunan pa / sila namumugad

kaya heto ako, / di nakalilimot

harapin ang unos, / labanan ang buktot

iunat, ituwid / ang mga baluktot

at purgahin yaong / tiwali't kurakot

pangarap itatag / ang sistemang pantay

walang nang-iisa't / kaapihang tunay

dapat lang kumilos / upang mapalagay

yaring diwa't loob, / bansa'y mapahusay

- gregoriovbituinjr.

01 28 2024

* litrato kuha ni misis habang ako'y naglalakad

Anim na libreng libro

ANIM NA LIBRENG LIBRO

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Enero 27, 2024 ng gabi, bago kami lumuwas papuntang Cubao galing Benguet ay dumaan muna kami ni misis sa isang tindahan ng aklat sa Baguio, kung saan ninang namin sa kasal ang may-ari niyon. 

Sabi ko kasi kay misis, dumaan muna kami roon dahil may mga aklat pampanitikan  na doon ko lang nakikita. Noon kasi'y may nabili na ako roong tatlong aklat-pampanitikan. Nakabili ako noon sa staff ni ninang, na nagsabi sa akin, "Ang ganda naman ng mga napili mong libro, Sir." Binigyan pa niya ako ng discount.

Pagdating namin ni misis sa book store, kumustahan muna sila ni ninang. Ako naman ay tumingin-tingin na ng libro. Maya-maya, lumapit sa akin si ninang at ibinigay ang aklat na "Minutes of the Katipunan" at ang sabi kay misis, "Tiyak magugustuhan ito ng asawa mo." Wow! Alam niyang mahilig ako sa usaping kasaysayan. Maraming salamat po, ninang!

Tapos ang sabi niya sa amin ni misis, kuha lang ako ng libro, siya na ang bahala. Ibig sabihin, libre na. Kaya ang mga nakita kong aklat-pampanitikan na interesado ako ay aking kinuha. Bago iyon ay may napili akong isang aklat-pangkasaysayan.. Ang aklat na may pamagat na "A Heart For Freedom" hinggil sa buhay ng isang babaeng nanguna at naging lider ng mga nagprotesta sa Tiananmen Square. Ayon sa paglalarawan sa likod na pabalat: "She led the protesters at Tiananmen Square and became China's most wanted woman." Doon pa lang ay nakuha na ang atensyon ko. Dagdag pa ng aklat: "Today, she's finally telling her astonishing story."

Ang unang napili kong aklat-pampanitikan ay may pamagat na "Ted Hughes's Tales of Ovid". Pareho kong kilala ang dalawang ito. Si Ted Hudges ay isang makatang Ingles at asawa ng kilala ring makatang si Sylvia Plath. Si Ovid naman ay makatang Romano noong unang panahon.

Kilala ring manunulat at ginawaran ng Nobel Prize for Literature si Ernest Hemingway. Kaya napili ko ring kunin ang aklat hinggil sa kanyang talambuhay.

Agad ding pumukaw sa akin ang librong "The Poet" ng kilalang nobelistang si Michael Connelly, na ayon sa pananaliksik ay nakakatha na ng tatlumpu't walong nobela. Pamagat pa lang, napa-Wow na ako.

Ang huling aklat na napili ko ay ang "The Wordsworth Encyclopedia". Kilala ring makata si William Wordsworth.

Dalawang aklat-pangkasaysayan. Apat na aklat-pampanitikan. Sapat na iyon. May dalawa pang aklat na ibinalik ko dahil naisip kong baka ako'y umabuso na. Kaya anim lamang. Medyo nahiya rin.

Magkano ba ang nalibre kong libro? Tiningnan ko isa-isa:

(1) Minutes of the Katipunan - 261 pahina - P200

(2) A Heart For Freedom - 360 pahina - P155

(3) Ted Hughes's Tales from Ovid - 135 pahina - P128

(4) Ernest Hemingway - 782 pahina- P480

(5) The Poet - 410 pahina - walang presyo ngunit halos singkapal ng Hemingway kaya ipagpalagay nating P480 din, makapal ang papel kaysa Hemingway 

(6) The Wordsworth Encyclopedia - 476 pahina - P150

Sumatotal = P1593

Sa pagbilang ng pahina, isinama ko ang naka-Roman numeral sa naka-Hindu-Arabic numeral.

Muli, maraming salamat po sa mga libreng libro, ninang. Dahil dito'y ikinatha ko ito ng tula.

ANIM NA LIBRENG LIBRO

kaygaganda ng mga aklat kong napili

lalo't pagbabasa ng libro'y naging gawi

aklat-pampanitikan pang sadya kong mithi

nilibre ni ninang, sa labi namutawi

ang pasasalamat kong sa puso'y masidhi

ang bawat libreng libro'y pahahalagahan

sa maraming panahong kinakailangan

may panahon ng pagbabasa sa aklatan

may panahon din ng pagtitig sa kawalan

panahon ng pagkatha ay pagsisipagan

batid ni misis na libro ang aking bisyo

na pawang mga aklatan ang tambayan ko

kaya maraming salamat sa libreng libro

munting kasiyahan na sa makatang ito

01.28.2024

Naglalarong kuting

NAGLALARONG KUTING

aking binidyuhan ang naglalarong kuting

habang tali'y tila kanyang kinukutinting

kaysarap masdan, animo'y naglalambitin

gutom? kagat ang tali, akala'y pagkain?

higit isang buwan na ang nakalilipas

nang ang inahing pusa siya'y inilabas

mula sa sinapupunan, siya'y katumbas

ng sanggol na pinasususo pa ng gatas

ah, sige, kuting, maglaro ka muna riyan

habang ikaw naman ay aming pagmamasdan

paglibangan mo muna ang kapaligiran

habang ina mo'y pagkain ang hanap naman

nawa sa mga bitag ay di ka mahulog

nawa'y lumaki kang malakas at malusog

nang misyon mo sa mundo'y iyong maihandog

nang mapaminsalang daga'y iyong madurog

- gregoriovbituinjr.

01.26.2024

* mapapanood ang bidyo sa: https://www.facebook.com/reel/777808437706386

Fr. Oscar Ante: Pari, Guro, Kaibigan

FR. OSCAR ANTE, PARI, GURO, KAIBIGAN

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Enero 19, 2024 nang ibinalita sa akin ni kasamang Thorvix na namatay na si Father Oca, o Fr. Oscar Ante, OFM, na matagal ko ring nakasama sa simbahan sa Bustillos.

Dalawa ang simbahan sa Bustillos St., sa Sampaloc, Maynila. Ang malaki ay ang Our Lady of Loreto Parish, at ang maliit ay ang St. Anthony Shrine, na kilala ring VOT. Natatandaan ko pa ang nakasulat sa kisame ng St. Anthony Shrine: Devs Mevs Et Omnia. Walking distance lang ito sa aming bahay.

Hayskul pa lang ako'y aktibo na sa simbahan. Noong 1984 ay ipinasok ako ng aking ama, na kasapi ng Holy Name Society, sa tatlong araw na live in seminar na CYM (Catholic Youth Movement) sa Loreto Parish. Pinangasiwaan ang seminar na iyon ng Holy Name Society. Matapos iyon ay napasama na ako sa Magnificat choir, na umaawit tuwing Linggo sa Loreto church, na pawang mga taga-Labanderos Street ang kumakanta.

Subalit sa kalaunan ay sa St. Anthony Shrine ako naging aktibo, dahil pawang matatanda ang nasa Loreto Parish. Marami kasing kabataan ang naglilingkod sa simbahan ng VOT noon. At doon ko nakilala si Father Oca. Ang OFM sa dulo ng kanyang pangalan ay Order of Franciscan Minors.

Sa VOT ko rin nakilala si Father Greg Redoblado na hindi pa pari noon, na nasaksihan ko rin ang kanyang pagiging pari sa isang seremonya sa VOT. Nag-lector ako at nakilala ang mga mang-aawit sa simbahan, lalo na ang Pinagpala Choir. Minsan na rin akong gumanap sa isang dula na pinanood ng mga taga-simbahan. Ang dulang Father Sun, Sister Moon, na ang bida ay gumanap na St. Francis ng Assisi, habang isa naman ako sa gumanap na kasama ni St. Francis. Kaya nasubukan ko ring magsuot ng brown na abito. Ang nakababata ko namang kapatid ay naging sakristan sa VOT.

Minsan, nag-uusap kami ni Father Oca na nakaupo lang sa tapakan ng hagdan papasok sa opisina ng simbahan. Doon ay nagkukwentuhan, at kung hindi mo siya kilala ay aakalain mong hindi pari at tambay lang sa kanto ang iyong kausap. Simpleng manamit. Simpleng kausap. Ngunit matalas pag nakinig ka sa kanyang sermon sa homily, dahil hindi lang pansimbahan kundi isyung panlipunan ang kanyang tinatalakay.

Sa kanya ko nga nabatid na may itinatayo noong malaking kilusan na tinawag na Siglaya, subalit hindi iyon naging katuparan. Hanggang sa ibang kilusan ay naging aktibo ako, lalo na sa eskwelahan kung saan ako'y bahagi ng campus paper at nahalal na opisyales ng grupong Kamalayan (Kalipunan ng Malayang Kabataan) na dating LFS-NCR.

Dahil ako'y aktibo, isinama ako nina Father Oca sa dalawang linggong imersyon sa Lamitan, Basilan sa Mindanao, sa kumbento ng mga pari, na malapit sa Campo Uno na headquarters ng Philippine Marines. Doon ko nakilala si Fr. Al Villanueva na siyang aktibo roon. Isinama rin kami nina Father Oca sa Lungsod ng Isabela sa Basilan at kinausap namin ang retiradong Obispo na si Jose Ma. Querexeta. Tatlong araw iyon bago ang Earth Day.

Natatandaan kong nakangiting tinanong kami ni dating obispo Querexeta kung bakit kami nandoon sa Basilan gayong mas mabuting manatili sa Maynila. Pagkatapos, hinikayat niya kaming lumahok sa funeral march para sa darating na Earth Day. Ang nasabing funeral march ay pinangunahan ng Basilan Green Movement, Inc. Bakit funeral march? Ayon sa obispo, walang dahilan upang ipagdiwang ang Araw ng Daigdig dahil sinisira ng tao na dapat maging tagapagtanggol ng Mother Earth ang kanyang sariling tirahan. Isa iyon sa nagpamulat sa akin upang maging bahagi ng kilusang makakalikasan nang bumalik sa Maynila.

Isinulat ko ang mga karanasang iyon sa aking kolum sa pahayagang pangkampus. Bilang manunulat ay minsan na rin akong nakapag-ambag ng sulatin sa OFM newsletter, na buwanang pahayagan ng simbahan.

Nang malipat na si Father Oca sa Provincial noong 1995, unti-unti na rin akong hindi nag-aktibo sa St. Anthony Shrine, at mas nag-pultaym na sa kilusang masa, kasama ang grupong Sanlakas, at Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP).

Ang huli naming pagkikita ni Father Oca ay noong 2015, dalawang dekada ang nakalipas, nang mapadalaw ako sa St. Anthony Shrine at nakita ko siya. Doon ay binigyan ko siya ng libro kong "Sa Bawat Hakbang" na pawang mga tula hinggil sa sinamahan kong Climate Walk from Luneta to Tacloban. Isa iyong paglalakad mula Kilometer Zero hanggang Ground Zero mula Oktubre 2 hanggang Nobyembre 8, 2014, sa unang anibersaryo ng bagyong Yolanda.

"Tumutula ka na pala ngayon, ah." Sabi ni Father Oca, at pinasulat pa niya sa akin ang celphone number ko.

Halos siyam na taon makalipas ay ibinalita nga sa akin ni kasamang Thorvix na namatay na si Father Oca. Nang tinanong ko kung saan ang burol, ang sagot niya'y nasa ospital pa ang bangkay. Si Thorvix ay matagal kong nakasama sa Kamalayan bilang aktibista.

Kasalukuyang nasa Benguet ako nang ibalita ni Thorvix na namatay na si Father Oca. Maraming salamat sa pagpapaabot, kasamang Thorvix.

Malungkot na balita subalit lahat naman tayo ay mamamatay. Una-una lang. Kaya bilang pag-alala at pagpupugay ay kumatha ako ng tula bilang alay kay Father Oca.

MUNTING TULA PARA KAY FATHER OCA

itinataas ko ang aking kaliwang kamao

bilang tanda ng pagpupugay sa naging ambag mo

sa simbahan, lipunan, at nakasamang totoo

nangaral, di lang God, kundi karapatang pantao

para bagang mga anak ang turing mo sa amin

isyung pambayan sa homily mo'y aming diringgin

sa pagtahak sa mga matitinik na landasin

tulad ng pagtungo sa Basilan na danas ko rin

mga sermon mo'y sadyang matalas, nakahihiwa

lalo't isyu'y Diyos at Bayan, nadaramang sadya

tunay kang kaibigan at magandang halimbawa

sa simbahan at sa bayan ay maraming nagawa

nawala ka man sa mundo, marami mang nalumbay

pahinga ka na, tula man ang aking tanging alay

maraming-maraming salamat po sa payo't gabay

Father Oca, ako po'y taospusong nagpupugay

01.25.2024

* litrato mula sa youtube

Rambol

RAMBOL

app game na Word Connect ay kaysarap laruin

sa panahong pahinga muna sa gawain;

ang nirambol na letra'y iyong bubuuin

upang maging salitang madalas gamitin

pamparelaks ng isip ang nasabing laro

ramdam mo man ay lumbay, dusa't pagkabigo

magkonsentra lang, matatanggal ang siphayo

tatalas ang diwa't kaysaya pag nabuo

COURSE at SOURCE, parehong bilang, parehong titik

CAUSE at SAUCE, saguting walang patumpik-tumpik

AVAILS at SALIVA, kaya mong walang imik

TIDE, DIET, EDIT ang sagot ng matalisik

mga nirambol na titik pag nabuo mo

ay mahahasa ang iyong bokabularyo

pasensya na't Ingles ang salitang narito

ngunit nakakatuwa pag nilaro ito

- gregoriovbituinjr.

01.25.2024

Manhik-manaog

MANHIK-MANAOG

bata pa'y manhik-manaog na sa hagdanan

ng matandang bahay kaya gulat si Tatang

huwag raw maglaro roo't baka masaktan

bilang paggalang, ako naman ay nakinig

yabag ko'y kaylakas na kanyang naririnig

baka madulas ay masungaba't manginig

subalit madalas ay makulit talaga

dulot ng manhik-manaog ay ibang saya

ganyan kami kalilikot noong bata pa

may labindalawang baytang nang binilang ko

ang tinatapakan at tinatakbo-takbo

nang nangyari'y di inaasahang totoo

pag tingnan ang hagdanan ay sadyang matayog

nang ako nga'y nadulas at ulo'y nauntog

nagkabukol dahil sa pagmanhik-manaog

- gregoriovbituinjr.

01.25.2024

Pangarap

PANGARAP

nais kong muling makapag-aral

kursong pagluluto ng almusal

kursong hinggil sa pangangalakal

kursong kahit di pamprupesyunal

pag-aayos ng sirang sasakyan

paggawa ng bahay o tahanan

maging inhinyero'y paghusayan

maging working student minsan man

nagtrabaho akong makinista

sa metal press noon sa pabrika

ngunit ako'y nag-resign talaga

nang sa kolehiyo'y mag-aral na

may kurso ako noon: B.S. Math

ngunit kay-agang nag-pultaym agad

upang masa't uri ay imulat

at sistemang bulok ay ilantad

di sapat ang magbasa ng libro

o tumambay sa aklatan dito

pasya ko'y mag-aral muli ako

at makapagtapos nang totoo

- gregoriovbituinjr.

01.25.2024

Guano

GUANO

dumi pala nitong paniki ang GUANO

'kala ko, sagot sa pahalang ay GUAPO

ngunit sa pababa'y di P ang sagot dito

ang tanong ay titik sa salitang Griyego

walang PU, may PI, NU, MU, kaya anong tama

hinanap sa diksyunaryo, nakitang sadya

ipot ng ibong panggabi, wikang Kastila

ang gamit ng guano'y pataba sa lupa

mabuti't ganitong kataga'y ating pansin

na dagdag naman sa bokabularyo natin

magagamit sa tula at ibang gawain

tulad sa pakikipagtalamitan na rin

bakit di nagagamit sa pananaludtod

sapagkat di pansin ang paniki sa lungsod

kaya salitang ito'y di maitaguyod

maliban na lamang kung ito'y natitisod

- gregoriovbituinjr.

01.24.2024

18 Pahalang - Dumi ng mga paniki

20 Pababa - Titik sa Greek

* palaisipan mula sa pahayagang Pilipino Star Ngayon, 01.24.2024, p.10

Samboy Lim, idolong Letranista

SAMBOY LIM, IDOLONG LETRANISTA

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isa ako sa mga nalungkot sa pagkamatay ng aking idolong basketbolista na si Avelino "Samboy" Lim Jr. Nitong Disyembre 23, 2023 ay namatay si idol sa gulang na 61. 

Sa loob ng apat na taon ko sa hayskul (wala pang K-12 noon) ay nakita ko nang personal at napanood ang mga laban nina Samboy Lim sa Rizal Memorial Colisuem, na siyang palagiang venue noon ng NCAA (National Collegiate Athletic Association), kung saan magkakaribal sa liga ang Letran, San Beda, Mapua, San Sebastian, Jose Rizal College, at di ko na matandaan ang iba pa.

Matapos ang mga aralin mula ikapito ng umaga hanggang ikatlo ng hapon, magtutungo na ako sa Letran gym upang doon tumambay. May anim na basketball court doon - isang full court na siyang pinaglalaruan ng mga atleta, at apat na half court sa gilid, tigalawa magkabila, subalit magkatapatan din. Hihiram kami ng bola sa janitor kapalit ng ID. At matapos maglaro kaming magkaklase ay isosoli namin ang bola, at ibabalik naman sa amin ang ID. Sa entabladong naroon sa gym ay doon naman nagpa-praktis ng taekwondo.

Sa Letran Knights sina Samboy, na mga atleta sa kolehiyo, habang pinangungunahan naman nina Libed at Tabora ang Letran Squires. Ka-batch ko at kaklase sa Letran si Babilonia na sumikat kalaunan sa Philippine Basketball Association (PBA). Naging basketbolista rin ang kaklase at ka-batch kong si Fritz Webb na anak ng maalamat na si Freddie Webb ng PBA.

Minsan, sa Letran Gym tumatambay ang iba pang manlalaro at doon nagpa-praktis lalo na para sa laban nila sa SEA Games. Kasama ni Samboy na nagpa-praktis doon sina Allan Caidic ng University of the East, Eric Altamirano ng San Beda, at iba pa.

Mahilig din akong maglaro ng basketball noon, subalit ini-represent ko ang Letran sa NCAA sa sports na track and field (1984) habang nasa fourth year high school ako. 1982 naman ay naging bahagi ako ng taekwondo team ng Letran at sa Rizal Memorial Coliseum din kami nakipaglaban.

Sa panahong iyon, sa pangunguna ni Samboy, ay naging kampyon ang Letran Knights nang tatlong magkakasunod na taon (1982-1984) at nasaksihan ko mismo iyon. Dahil pag may laban ang Letran, pati propesor namin ay kasama naming pumupunta sa Rizal Memorial Coliseum upang manood at mag-cheer para sa Letran.

Sa kalaunan, nabalitaan kong nagkaroon ng batas na Samboy Lim Law, o Batas Republika 10871, na mas kilala bilang “The Basic Life Support Training in Schools Act” na ang may-akda ay ang isa ring alamat na coach sa PBA na si Rep./Coach Yeng Guiao noong 2015. Ang batas ay ang pagsasanay hinggil sa basic life support training o CPR sa hayskul.

Kaya bilang atleta rin at Letranista ay taospuso akong nakikiramay sa pagkamatay ni Samboy Lim. Nais kong maghandog ng tula hinggil sa aking idolo.

SAMBOY LIM, LETRANISTA, SKYWALKER  NG PBA

taospusong pakikiramay sa buong pamilya

ni Samboy Lim, isang magaling na basketbolista

noong hayskul pa ako'y kilala na namin siya

napapanood madalas, magaling na atleta

siya ang nagdala sa Letran Knights sa kampyonato

nang tatlong sunod na taon, at naka-Grand Slam ito

nasaksihan ko iyon habang nag-aaral ako

kaya sa buong koponan, ako'y sumasaludo

at ilang taon pa, sa P.B.A. na'y nakilala

si Samboy Lim, ikinararangal na Letranista

sa mahusay na paglalaro, nabansagan siya

bilang Skywalker, tila lumilipad talaga

O, Samboy, tunay kang dangal ng ating paaralan

salamat sa ambag mo sa isports at sa lipunan

ang batas na pinangalan sa iyo'y karangalan

at taospuso ka naming pinasasalamatan

01.24.2024

* mga litrato mula sa google

Pagkain ng buhay-Spartan

PAGKAIN NG BUHAY-SPARTAN

kapag wala si misis, balik sa buhay-Spartan

pagkat bilang aktibista, ito'y nakasanayan

kaya wala munang masarap na pananghalian

kundi ang naisipa'y pagkaing pangkalusugan

sibuyas, bawang, kamatis, at talbos ng kamote

pampalakas ng katawan, ganito ang diskarte

pawang mga gulay, prutas, isda, at walang karne

kahit sa kapwa tibak, ito'y munti kong mensahe

mahirap man ang buhay-Spartan na binabaka

ang bulok na sistema't mga pagsasamantala

dapat handa't malakas sa pagharap sa problema

lalo't asam itayo ang lipunang makamasa

mga payak na pagkain ngunit nagpapalakas

ng diwa't katawan, paghahanda sa bagong bukas

- gregoriovbituinjr.

01.24.2024

Ang aklat-pangkalusugan nina Doc Willie at Liza Ong

ANG AKLAT-PANGKALUSUGAN NINA DOK WILLIE AT LIZA ONG

Munting sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Kayganda ng nabili kong aklat-pangkalusugan. May pamagat itong "Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain" na Payo Pangkalusugan na inakda nina Doc Willie Ong at Doc Liza Ong. Nagkakahalaga ito ng P200 na nabili ko nitong Enero 23, 2024, sa ikalawang palapag ng National Book Store sa Gateway, Cubao. Binubuo ng 112 pahina, na ang naka-Roman numeral ay 7 pahina (na binubuo ng Pamagat, Publishers' Corner, Nilalaman, Paunang Salita), habang ang talagang teksto ay umaabot ng 105 pahina.

May dalawa pang aklat na ganito rin, na kumbaga'y serye ng aklat-pangkalusugan ng mag-asawang Ong. P200 din, subalit hindi ko muna binili. Sabi ko sa sarili, hinay-hinay lang. Pag nakaluwag-luwag ay bibilhin ko rin ang dalawa pang aklat nila upang makumpleto ang koleksyon.

Sa Paunang Salita, binigyang-pansin ni Mr. Miguel G. Belmonte, presidente ng pahayagang The Philippine Star at tabloid na Pilipino Star Ngayon, ang wikang Filipino. Ayon sa kanya, "Kapag nagpupunta ako sa mga health section ng mga book store, napapansin ko na walang libro ukol sa pangkalusugan na nasusulat sa wikang Filipino. Sa presyo pa lang magkakasakit na ang mambabasa."

Tama. Kaya kailangang pag-ipunan din, at kung nasa Ingles ay baka hindi bilhin. Kailangan mo pa ng diksyunaryo upang sangguniin kung ano ang kahulugan ng salitang nasa Ingles. Mabuti na lang, mayroon na ngayong aklat-pangkalusugan na nasusulat sa wikang Filipino, at ito nga ang sinulat ng mag-asawang Ong.

Tinapos ni Mr. Belmonte ang kanyang Paunang Salita sa ganito: "Ang librong 'Sakit sa Puso, Diabletes at Tamang Pagkain' ang tamang libro para sa kalusugan na dapat mabasa ng mga Pilipino sa panahong ito. Madali itong maiintindihan at mauunawaan."

Kayganda ng sinabing ito ni Mr. Belmonte. Dahil tayo'y bansang nangangayupapa sa wikang Ingles, na animo ito'y wika ng may pinag-aralan, at itinuturing ng iba na wikang bakya ang wikang Filipino. Kaya magandang panimula ang sinabing iyon ni Mr. Belmonte upang mahikayat pa ang ibang manunulat, doktor man at hindi, na magsulat sa wikang nauunawaan ng karaniwang tao sa ating bansa. Pagpupugay po!

May sampung kabanata ang aklat na ito. At narito ang pamagat ng bawat kabanata:

I. Sakit sa Puso at Diabetes

II. Tamang Pagkain

III. Tamang Pamumuhay

IV. Para Pumayat, Gumanda at Para sa Kababaihan

V. Murang Check-up at Tamang Gamutan

VI. Murang Gamutan

VII. Tanong sa Sex at Family Planning

VIII. Artista at Kalusugan

IX. Mga Sakit Mula Ulo Hanggang Paa

X. Pahabain ang Buhay

Habang isinusulat ito, natapos ko nang basahin ang unang kabanata. Talagang tumitimo sa akin ang mga payo rito. Tunay na malaking tulong ito sa ating mga kababayan.

Nais kong maghandog ng soneto (o munting tulang may labing-apat na taludtod) hinggil sa makabuluhang aklat na ito.

AKLAT-PANGKALUSUGAN

kaygandang aklat-pangkalusugan ang nabili ko

sinulat ng dalawang batikang doktor ang libro

taospusong pasasalamat, ako po'y saludo

pagkat malaking pakinabang sa maraming tao

"Sakit sa Puso, Diabletes, at Tamang Pagkain"

ang pamagat ng librong kayraming payo sa atin

kung nais mong tumagal ang buhay, ito'y basahin

bawat kabanata nito'y mahalagang aralin

may sakit ka man o wala ay iyong mababatid

ang bawat payo nilang tulong sa mga kapatid

nang sa mga sakit ay makaiwas, di mabulid

sa gabing madilim, libro'y kasiyahan ang hatid

maraming salamat po, Doc Willie at Doc Liza Ong

sa inyong aklat at mga ibinahaging dunong

01.24.2024

Nilay

NILAY

nakatingalang muli sa kisame

naglalaro ang diwa ngayong gabi

sa loob ay kayraming sinasabi

bakit di sa una ang pagsisisi

kaharap ay kawalan, nalulumbay

tila nahihibang, di mapalagay

ang mga nangyari'y di mapag-ugnay

samutsari, bagay, gabay, antabay

ano kaya't magkape muna kita?

bagahe'y ibaba pansamantala

saan patungo sa kamakalawa?

pagkakape nga ba'y nagpapakaba?

mas nais ko pang titigan ang langit

habang nasa katreng lumalangitngit

sa diwa'y may kung anong humaginit

animo'y palasong may dalang lupit

- gregoriovbituinjr.

01.23.2024

Pagbigkas ng tula sa rali

PAGBIGKAS NG TULA SA RALI

ah, patuloy akong bibigkas ng tula sa rali

pagkat kayraming isyu ng masa'y dapat masabi

kahit makasagasa man nang walang pasintabi

ay tutula ako ng walang pag-aatubili

nang sa uring manggagawa't masa'y makapagsilbi

pagkat wala rin akong ibang entabladong alam

kundi sa mga pagkilos ng masa sa lansangan 

wala ring toreng garing na sana'y mapupuntahan

kundi sa lupang dahop sa anumang karangyaan

upang ipagtanggol ang pinagsasamantalahan

pagpupugay sa lahat ng makatang mambibigkas

na tila mga apo nina Batute't Balagtas

habang atin namang tinatahak ang wastong landas

tungo sa asam na pagtatag ng lipunang patas

- gregoriovbituinjr.

01.22.2024

Ang paghuhugas ng pinggan ay panahon ng pagkatha

ANG PAGHUHUGAS NG PINGGAN AY PANAHON NG PAGKATHA

may napansin sa sarili / kung paano ba kumatha

na habang nasa lababo, / may biglang nasasadiwa

doon ay napagtanto ko / yaong karanasang sadya:

ang paghuhugas ng pinggan / ay panahon ng pagkatha

kaya ginawa kong misyon / sa buhay at sa tahanan

na ako ang maghuhugas / ng aming pinagkainan

araw, tanghali at gabi / ay tungkulin ko na iyan

na panahong kayrami kong / mga napagninilayan

mga karaniwang bagay, / mga samutsaring isyu

ang laban ng maralita, / babae, uring obrero

may tula sa kalikasan, / sanaysay, pabula't kwento

tula sa diwatang sinta, / nobela kong pinaplano

aba, minsan din talaga / sa lababo tumatambay

at pagkatapos maghugas / ay isulat ang nanilay

- gregoriovbituinjr.

01.22.2024

* ang bidyo ay mapapanood sa kawing na: https://fb.watch/pLYFsB1gQf/

Sa daigdig ng salita

SA DAIGDIG NG SALITA

sa daigdig ng salita

ay naroong nagmakata

at pinapaksa ng tula:

lumbay, libog, lansa, luha

pag-ibig ay iniluhog

sa diwatang maalindog

nagpatuloy sa pag-inog

ang mundo ng magsing-irog

pangungusap na masidhi''y

may simuno't panaguri

huwag sanang magkamali

sa pang-abay at pang-uri

sana'y puno ng pag-ibig

ang salita ng daigdig

labanan ang manlulupig

at sa prinsipyo'y tumindig

- gregoriovbituinjr.

01.21.2024

* litrato mula sa app game na Word Connect

Bawal ang marupok

BAWAL ANG MARUPOK

katulad ng pag-ibig

ay bawal ang marupok

na kapag walang tubig

sa apoy matutupok

ang daan ay matagtag

parang mga problema

kaya magpakatatag

ka sa buhay tuwina

halimbawa'y upuan

kailan ba tatayo

upang tingnan ang bayan

sa hiwa ba'y nagdugo

gawin mo anong tama

nang magalak ang madla

- gregoriovbituinjr.

01.20.2024

Gripo sa galon ng tubig

GRIPO SA GALON NG TUBIG

tinaob lang ang galon, nilagyan ng gripo

di na kinailangan ng dispenser nito

aba'y halimbawa ng ingenuity ito

na ating maipagmamalaking totoo

di man malamig, pag ikaw ay hinihingal

o sa mahabang gawain ay napapagal

pindutin, baso'y isahod para sa mahal

sandali lamang at uhaw na'y matatanggal 

- gregoriovbituinjr.

01.20.2024

* ang bidyo ay mapapanood sa kawing na: https://fb.watch/pLYhTucuoe/

Bard

BARD

si William Shakespeare ang Bard of Avon ng England

si Robert Burns ang national bard ng Scotland

iyang bard pala'y makata ang kahulugan

kapara'y Batute't Balagtas nitong bayan

noo pa'y pangarap kong maging tulad nila

tula'y tularan, tula ang tulay sa masa

pawang tula ang bawat kong pangungumusta

at binibigkas sa rali't pakikibaka

bilang manunula ay kumikilos ako

para sa hustisya't karapatang pantao

laban sa pang-aapi at pang-aabuso

upang itayo ang lipunang makatao

pagbabago ng sistema'y paksa't pananaw

uring manggagawa't dukha'y prinsipyong litaw

ah, nawa'y makilala ring bard balang araw

at maramdaman iyon bago pa pumanaw

- gregoriovbituinjr.

01.20.2024

* litrato mula sa app game na Word Connect

Kung bakit ayaw nila ng larong Trip to Jerusalem

KUNG BAKIT AYAW NILA NG LARONG TRIP TO JERUSALEM

Munting sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isa ako sa mga dadalo sa reyunyon ng pamilyang katutubo sa Benguet. At si misis ang punong abala sa okasyong iyon. Hindi ako pwedeng mawala upang suportahan at tulungan siya.

Napag-usapan namin, kasama ang ilang kapamilya, pamangkin, hipag, bayaw ang tungkol sa paghahanda sa games. Isa roon, na hindi Igorot o katutubo sa lugar, ang nagmungkahi ng Trip to Jerusalem subalit tinanggihan ko dahil may maling itinuturo iyon sa mga kabataan. Bagamat hindi rin ako native Igorot kundi nakapangasawa lang ng tagaroon.

Hanggang ngayon tanda ko ang ikinwento ng isang NGO worker nang minsang makasalamuha niya ang ilang katutubo sa Mindanao.

Hinanap ko sa internet ang kwentong iyon, subalit hindi ko natagpuan.Kaya ang natatandaan ko ang aking ikinwento.

Matagal nang panahon na dumadalo ako sa mga environmental cause o grupong makakalikasan. Noon pang 1995 nang nasa kolehiyo pa ako ay naging opisyal ako ng Environmental Advocacy Students Collective, hanggang maging regular na dumadalo sa buwanang Kamayan para sa Kalikasan Forum.

Isang NGO worker na naging ispiker sa dinaluhan kong forum ang nagkwento sa amin kung bakit hindi naglalaro ng Trip to Jerusalem ang mga katutubo sa Mindanao.Tinanong daw ng nagpapa-games bakit hindi nagpa-participate o nakikiagaw ng upuan ang mga batang katutubo. Sagot daw sa kanya. "Kaya po kami hindi naglalaro niyan ay dahil hindi po kami tinuruang maging sakim. Tinuruan po kami ng mga matatanda na magbigayan."

Hanggang ngayon ay tanda ko pa ang kwentong iyon. Kaya nang may magmungkahing laruin ang Trip to Jerusalem ay tumanggi ako dahil nagtuturo iyon na maging sakim ang mga participant sa laro. Kailangan mo kasing agawin ang upuan ng iba para lang manalo ka.

Naalala ko tuloy ang mga pulitikong nag-aagawan sa upuan, o sa pwesto sa pamahalaan. At ang awiting Upuan ni Kitchie Nadal, na ang liriko ay:

"Kayo po na nakaupo

Subukan nyo namang tumayo

At baka matanaw, at baka matanaw ninyo

Ang tunay na kalagayan ko!"

Talagang tumagos sa aking puso't diwa ang kwentong iyon, na madalas kong ibahagi sa iba. Bagamat di ko na matandaan kung sino ang nagkwento niyon.

01.19.2024