Ang aklat ko't kamiseta

ANG AKLAT KO'T KAMISETA

mga akda ni Ka Popoy ay sinalibro

habang suot ang kamisetang may litrato

ni Lean Alejandro, pawang magigiting

na bayani ng masa't sadyang magagaling

sosyalistang sulatin ni Ka Popoy Lagman

sa aking aklatan ay muling natagpuan

sa The Great Lean Run noon kami'y dumalo't

nabigyan ng magandang kamisetang ito

libro't kamisetang kaytagal na sa akin

lalo't kayamanan na ring maituturing

ng mga kagaya kong tibak na Spartan

na tuloy ang pakikibaka sa lansangan

mga gamit itong naging inspirasyon na

sa pagkilos laban sa bulok na sistema

- gregoriovbituinjr.

06.26.2024

* pamagat ng aklat: "Ka Popoy: Notes from the Underground"

* tatak sa kamisetaL "The Great Lean Run - Step into his shoes, follow his footsteps"

Ang kuwago at ang lapira

ANG KUWAGO AT ANG LAPIRA

nagpupuyat ang kuwago sa gabi

pagsusunog ng kilay ang diskarte

ang tawag pala sa kanya'y lapira

na katugma'y panggabi ring bampira

gising naman ang kuwago pag araw

na nagsusunog din naman ng kilay

pulos pagbabasa dito at doon

hinahasa ang kanyang edukasyon

subalit magkaiba man ang tawag

silang dalawa ay magkamag-anak

pawang palaaral, matatalino

kapara'y karakas ni Tata Lino

ngunit isa't isa'y walang hamunan

na magpaligsahan ng nalalaman

imbes kompetisyon, kooperasyon

walang payabangan ang mga iyon

nabatid nilang sa kapitalismo

pataasan ng ere yaong tao

kumpetisyon kung sino ang magaling

kaya may trapong gahaman, balimbing,

may pang-aapi't pagsasamantala,

elitista't mapanlamang sa kapwa

pagkat nag-aral ang mga kuwago

pasya nila'y di tularan ang tao

- gregoriovbituinjr.

06.24.2024

* 35 Pahalang: Kuwago sa gabi, palaisipan mula sa pahayagang Abante, Hunyo 7, 2024, pahina 10

* lapira - uri ng kuwago (Tyto capensis) na abuhing kayumanggi ang pakpak at puti ang dibdib at mukha, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 678

Aklat para sa pamangkin

AKLAT PARA SA PAMANGKIN

klasiko ang aklat na bigay sa pamangkin

na mahilig magbasa tulad ng tiyuhin

ang 20,000 Leagues Under The Sea ni Jules Verne

ay paglalakbay sa dagat na anong lalim

nabili ko sa Book Sale ang nasabing aklat

na paboritong tambayan sa pagbubuklat

ng iba't ibang paksang nakapagmumulat

na masasalat, masusulit, masusulat

nais kong magbasa rin sila hangga't bata

ng samutsaring kwento, o kaya'y pabula

at mapatalas ang kanilang pang-unawa

sa pamilya, paligid, bayan, kapwa bata

kasama ang pamangkin, kayraming nanilay

na pagbabasa talaga'y kanilang tulay

sa buhay, isang libro man ang aking bigay

sa pamangking matalino't napakahusay

- gregoriovbituinjr.

06.23.2024

Itaw-itaw

ITAW-ITAW

nabasa ko'y itaw-itaw, ano ba iyon?

nakalutang sa atmospera'y depinisyon

gaya ng planeta, bituin, konstelasyon

aba, may salita pala tayong ganoon

nakalutang ng walang mga nakakabit

na makikita natin sa ere, sa langit

oo, palutang-lutang lang, di nakasabit

subalit paano salita'y ginagamit?

anang UP Diksiyonaryong Filipino

ang itaw-itaw ay pang-uri ngang totoo

halimbawa ng gamit ay hinahanap ko

kaya sa tula'y sinubukan ko na ito:

nakalutang sa atmospera, itaw-itaw

ang mga talampad, buwan, buntala't araw

na pag gabi ko lamang sila natatanaw

ay, kayganda't tila nagkikislapang ilaw

- gregoriovbituinjr.

06.23.2024

* itaw-itaw - mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 523

* talampad - konstelasyon, mula sa aklat na Balatik: Etnoastronomiya, pahina 5

L at R

L AT R

wala raw R sa Tsino at wala raw L sa Hapon

kaya sa Japan, walang pulis at sundalo roon

subalit may puris at sundaro, iyon ang meron

na aming biruan nang kabataan namin noon

gayundin naman, kapag may naghahanap ng LIGHTER

ang Pinoy na mukhang Hapon, tanong ko agad: WRITER?

na pag sinabi niyang bilib siya't ako'y LEADER

baka ibig niyang sabihin, ako'y isang READER

kaya L at R minsan ay nagkakabaliktaran

na di Left and Right o Lighting Rally ang kahulugan

na sa usapan ay dapat nagkakaunawaan

kaya biruan man noon ay dapat mong malaman

sa L at R minsan ay natatawa na lang tayo

mahalaga ito'y nauunawaang totoo

- gregoriovbituinjr.

06.23.2024

Pusong bakal

PUSONG BAKAL

minsan, kailangan natin ng pusong bakal

upang sa ganitong buhay ay makatagal

upang harapin ang problema ng marangal

upang labanan ang mga utak-pusakal

di sa lahat ng problema'y panghihinaan

ng loob kundi matuto tayong lumaban

dapat nating patatagin ang kalooban

laban sa sistemang bulok ay manindigan

marami ang manunuligsa't manlalait

sa tulad nating kanilang minamaliit

huwag tayong umiyak at maghinanakit

tumindig tayo't kapitbisig ng mahigpit

maraming isyu't usapin ang naririnig

pati pagkatao natin ay nilulupig

huwag panghinaan, huwag magpapadaig

balang araw, tayo naman ang mang-uusig

minsan, kailangang bakal ang ating puso

sa paglaban sa burgesya't mga hunyango

na tanging gawaing di sila humihinto

ay pagsasamantala't pagkahig ng tubo

- gregoriovbituinjr.

06.23.2024

* litrato mula sa google

Kahulugan ng pagsinta

KAHULUGAN NG PAGSINTA

hinagilap kita noon sa diksyunaryo

kung ano ang kahulugan ng pag-ibig mo

hinahanap din kita sa bawat salita

kung kitang dalawa'y talagang magkatugma

sa glosaryo'y anong kahulugan ng puso?

hinarana pa kita ng buong pagsuyo

ah, kailangan ko ng talasalitaan

upang maunawaan bawat kahulugan

nag-unawaan ang dalawang umiibig

pagkat diksyunaryo'y puso kaya nagniig

pagkat bawat salita'y isang panunumpa

sa Kartilya ng Katipunan nakatala

kaya ang pag-ibig ko'y iyong iyo lamang

"mahal kita" ang sigaw kong pumailanlang

- gregoriovbituinjr.

06.22.2024

5067 at 6507

5067 AT 6507

bihirang magtama ang iskor at bilang ng laro

subalit naganap, rambol nga lamang ang numero

sa Word Connect, pang-six thousand five hundred seven laro

habang five thousand sixty seven naman ang iskor ko

tigisang digit na zero, five, six, at seven, di ba?

pareho ng numero, magkaibang pwesto lang nga 

abangan ko'y iskor at bilang ay sabay talaga

subalit kailangan dito'y sipag at tiyaga

halimbawa, sa larong pang-six thousand eight hundred ten

ang iskor kong nakuha'y six thousand eight hundred ten din

dapat lang matiyempuhan nang magawang magaling

at huwag susuko, sa laro'y magkonsentra man din

salita'y nakakatuwang laruin sa Word Connect

subalit minsan din dapat sa salita'y matinik

sa larong ito, placard pa ang salitang natitik

plakard na sa pagkatao ko'y tatak nang sumiksik

- gregoriovbituinjr.

06.22.2024

Mas ligtas daw ang tubig-gripo

MAS LIGTAS DAW ANG TUBIG-GRIPO

maniniwala ka ba sa sabi ng D.E.N.R.

mas ligtas ang tubig-gripo kaysa tubig-mineral

subalit ito'y aking nagagawa nang regular

pagkat mas mura't sa tubig-gripo'y nakatatagal

ang kalidad ng tubig, sa D.E.N.R. ay misyon

anila, di lahat ng water refilling station

kalidad ng tubig, di laging nasusuri ngayon

dapat walang kaibang amoy, lasa't kulay iyon

gayunman, hilig kong uminom ng tubig sa gripo

minsan, iniinit; minsan sa tiyan na'y diretso

lalo't maraming ginagawa't nauuhaw ako

na nais kong matighaw agad ang pagkauhaw ko

pakiramdam ko'y di naman ako nagkakasakit

di pa butas ang bulsa, ito pa'y sulit na sulit

huwag lang tubo'y kinakalawang, tiyak sasabit

ang iyong tiyan, baka wala ka nang maihirit

- gregoriovbituinjr.

06.22.2024

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, Hunyo 15, 2024

Salin ng akda ni Hemingway

SALIN NG AKDA NI HEMINGWAY

nakita kong muli sa munti kong aklatan

akda ni Hemingway sa buhay-karagatan

ang "The Old Man and the Sea" na sinalin naman

ni Jess Santiago na kilala sa awitan

sa The Bookshop ng UP Hotel nabili ko

sa halagang sandaan at limampung piso

naglathala'y Sentro ng Wikang Filipino

binubuo ng sandaang pahina ito

buti't naisalin na ang ganitong akda

nang sa gaya ko'y maging kauna-unawa

lalo't isang Nobel Prize winner ang maykatha

na pagpupugayan mo sa kanyang nagawa

ating basahin "Ang Matanda at ang Dagat"

sinalin sa ating wika't isinaaklat

kaygaan basahin, madaling madalumat

mabuhay ang nagsalin, maraming salamat!

- gregoriovbituinjr.

06.22.2024

Tinutula ko pa rin...

TINUTULA KO PA RIN...

tinutula ko pa rin ang pakikibaka

ng manggagawa, maralita, magsasaka

upang ibagsak ang naghaharing burgesya

at itaguyod ang panlipunang hustisya

tinutula ko pa rin ang pinapangarap

na lipunang patas at walang pagpapanggap

lipunang makataong walang naghihirap

na kaginhawahan ng dukha'y nalalasap

tinutula ko pa rin ang bawat pagtutol

sa mga isyu't usaping nakakulapol

na tila batik sa gobyerno't madlang pipol

tulad ng klima, ChaCha, gera't panunulsol

tinutula ko pa rin ang uring obrero

sa kanilang laban ay nakiisa ako

nang pakikibaka nila'y maipanalo

nang lipunan nila'y maitayong totoo

- gregoriovbituinjr.

06.21.2024

Is-ra-el ba'y nag-ala-Na-Zi?

IS-RA-EL BA'Y NAG-ALA-NA-ZI?

pinupulbos ang Palestino

ginagawa na'y dyenosidyo

pinapaslang ang kapwa tao

bakit ba nangyayari ito?

nagyabang bang anak ng Diyos?

na lahing pinili ng lubos?

na sa anumang pagtutuos

kakampihan sila ng Diyos?

Katoliko'y bulag-bulagan?

Is-ra-el pa'y kinakampihan?

Father, bakit ba kayo ganyan?

aba, kayrami nang pinaslang

kahit mali ang ginagawa?

ay maka-Is-ra-el pang lubha?

gawa sa Palestinong madla

ay talagang kasumpa-sumpa

ginagaya nila si Hitler?

sa dami ng mga minarder?

Palestino na'y sinisiil

kailan ganito'y titigil?

- gregoriovbituinjr.

06.21.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante, Hunyo 9, 2024, pahina 3

Balong

BALONG

sa Luneta, isa iyong balong

o fountain, tubig na pinasirit

habang may musikang tumutugtog

at napakakulay pa't marikit

saglit akong napatigil doon

upang magpahinga at magnilay

binidyuhan ang balong na iyon

na ilaw ay aliw na nagsayaw

sana doon sinta ko'y kasama

naglilibot kami't namamasyal

subalit kaylayo ng Luneta

upang isama't doon magtagal

sa balong ay napatitig ako

tubig ba'y naaksayang totoo?

- gregoriovbituinjr.

06.21.2024

* mapapanood ang bidyo sa kawing na: https://fb.watch/sQTSEq7oHU/

Dapulak

DAPULAK

ang alam ko'y may salitang dapurak

nagpipiga ng katas sa pagtapak

habang sagot sa krosword ay dapulak

amag sa halaman pala ang linsyak!

dagdag sa nababatid na salita

at sa pag-unlad ng sariling wika

dapurak at dapulak, magkatugma

na sa pagtula'y talagang sariwa

mga katagang di agad mapansin

ngunit sadyang mahalaga sa atin

upang kaalaman ay paunlarin

at lumawig ang panitikan natin

muli, salamat sa palaisipan

umuunlad ang talasalitaan

- gregoriovbituinjr.

06.21.2024

* dapulak - maliliit at puting funggus sa halaman at puno

* dapurak - paulit-ulit na pagtapak ay pagpiga upang humiwalay ang katas sa tinatapakan

- mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 265

- palaisipan mula sa Pilipino Star Ngayon, Abril 28, 2024, p. 10

I'm just a struggling writer

I'M JUST A STRUGGLING WRITER

(a Filipino dalit in English)

I'm just a struggling writer

for urban poor and laborer

also poet in the corner

who is fond of rhyme and meter

sometimes have sweet and bad temper

what I'm writing is what is right

although I'm a Left when I write

what I feel, hear, or what's in sight

some topics are heavy and tight

while others are easy and light

sometimes I look in the mirror

what if I became a juror

writes about tokhang, its horror

and judging with all my valor

that those topics should I abhor

- gregoriovbituinjr.

06.21.2024

* dalit - a native Filipino poem composed of eight syllables per line

Pabula: Huntahan ng 2 pusa

PABULA: HUNTAHAN NG 2 PUSA

nakita ko ang dalawang alaga

masarap ang higa ng isang pusa

habang isa naman ay nakalinga

na animo'y naghuhuntahang sadya

tanong ng isa, "Saan ka patungo?"

sagot sa kanya, "Ako'y manunuyo

ng pusang kayganda't nararahuyo!"

"Ingat, baka tungo ay biglang liko!"

nakakatuwa't may payo pang hatid

ang ate'y nagbilin pa sa kapatid

mag-ingat upang di ito mabulid

sa disgrasyang di nito nababatid

dalawa silang alaga sa bahay

doon na isinilang silang tunay

kaya lagi akong nakasubaybay

nang may maikwento't maisalaysay

- gregoriovbituinjr.

06.20.2024

* litratong kuha ng makatang gala

Ang maglingkod sa masa

ANG MAGLINGKOD SA MASA

O, kaysarap maglingkod sa masa

kaya ako naging aktibista

magkakasamang nakikibaka

para sa panlipunang hustisya

api ang sektor ng sagigilid

paglaya nila'y nasang ihatid

silang sa karimlan binubulid

ng burgesya't elitistang ganid

kapitalismo'y nakakubabaw

sa pamahalaang tuod man daw

upang tubo nila'y mapalitaw

kaya obrero'y kayod kalabaw

pati na dukhang kapos na kapos

ay patuloy na nabubusabos 

sangkahig, sangtuka na't hikahos

na ginhawa'y asam nilang lubos

nais kong kahirapa'y mapawi

patas na lipunan ang lunggati

parehas na palakad ang mithi

pantay na sistema't walang hari

tubo'y bawasan, sweldo'y taasan!

pagsirit ng presyo ay pigilan!

pagsasamantala ay labanan!

itayo, makataong lipunan!

- gregoriovbituinjr.

06.20.2024

* sagigilid - marginalized

* kuha sa pagkilos sa Recto bago mag-Mendiola, Hunyo 12, 2024

Ulap na anyong bakunawa

ULAP NA ANYONG BAKUNAWA

ulap na anyong bakunawa ang natanaw

katanghaliang tapat, sikat pa ang araw

sa buwan lang ang bakunawa nauuhaw

nalunok na niya'y anim na buwan na raw

bakunawa yaong kumakain ng buwan

pag may eklipse o laho sa kalangitan

na sa alapaap ay aking natandaan

na sa panitikan nati'y matatagpuan

bakunawa'y tila dragon ang masasabi

o kaya sa Ibong Adarna ay serpyente

o sa Griyego ay ang earth-dragon ng Delphi

tulad ng nagngangalang Python at Delphyne

anong sarap pagmasdan ng ulap sa langit

mga disenyong di sa atin pinagkait

ulap na bakunawa, na ulan ang bitbit

sakaling bumuhos sana'y di nagngangalit

- gregoriovbituinjr.

06.19.2024

Pagpupuyat na naman

PAGPUPUYAT NA NAMAN

gabi hanggang madaling araw ay gising pa

di pa rin makatulog ang makatang aba

kaya si misis, ako'y laging pinupuna

sasabihan akong dapat magpahinga na

tanto ko namang tama talaga si misis

pikit man ako, sa diwa'y nagkakahugis

yaong mga katagang di ko na matiis

bigla akong babangon sa pagkagiyagis

agad kong isusulat ang nasasaisip

na ibinulong ng nimpa sa panaginip

hinggil sa samutsaring isyung halukipkip

pag nawala sa diwa'y walang kahulilip

kaya babangon ako't tiyak mapupuyat

upang lamig ay damhin nang nakamulagat

upang kathain ang sa diwa'y di maampat

upang sa kwaderno ang tinta'y ipakalat

- gregoriovbituinjr.

06.19.2024

* litrato mula sa app game na Word Connect

* pagkagiyagis - pagkabalisa

* kahulilip - kapalit, di na maaalala

May kalayaan ba kung gutom ang masa?

MAY KALAYAAN BA KUNG GUTOM ANG MASA?

may kalayaan ba / kung gutom ang masa

may magagawa ba / sa palsong sistema

bakit naghahari / ang kapitalista't

masa'y tinapakan / ng tusong burgesya!

bakit patuloy pa / ang sistemang bulok

bakit namumuno'y / pawang trapong bugok

dinggin natin yaong / awiting Tatsulok:

ang dukha'y atin nang / ilagay sa tuktok

ang kapitalismo'y / talagang marahas

na sa dagdag sahod / sadyang umiiwas

ang lipunan dapat / patas at parehas

kaya dagdag sweldo'y / agad isabatas

iyang masang gutom / ay wala ngang laya

pagkat nasa hawla / ng trapo't kuhila

doon ipiniit / ang mayoryang dukha

sa sistemang ganyan / dapat makawala

kaya sambayanan, / tarang magsikilos

at magkapitbisig / tayong mga kapos

paghandaan itong / pakikipagtuos

sa sistemang dapat / nang wakasang lubos

- gregoriovbituinjr.

06.19.2024

* litratong kuha ng makatang gala sa Daang Espanya, Maynila, Hunyo 12, 2024

Pagdalaw ng paruparong itim

PAGDALAW NG PARUPARONG ITIM

may paruparong itim na ligaw

nasok sa silid, biglang lumitaw

tanda ba iyon ng pagkamatay?

may namatay, o dalaw ng patay?

doon sa munti kong barungbarong

ang abang makata'y nagkukulong

na animo'y nilamon ng dragon

gayong alagata ang kahapon

bakit may itim na paruparo

sa mapamahiin, iba ito

ngunit sa akin ang pagkaitim

ay mana dahil ina'y maitim

tulad din ng Itim sa Aprika

dahil ba maitim, masama na

gayong ganyan ang kanilang kulay

na itim ang balat nilang taglay

naalala ko tuloy ang kwento

yaong Black Cat ni Edgar Allan Poe

ang masama, gumawa ng krimen

puti ang balat, budhi ay itim

- gregoriovbituinjr.

06.18.2024

Ang saklad o sakong ng palad

ANG SAKLAD O SAKONG NG PALAD

sa pagitan ng galang-galangan at palad

ang sakong ng palad o tawag nati'y saklad

pansin iyon pag sa balibol nakababad

kita paano maglaro ang mapapalad

na ipinanghahampas ng balibolista

sa saklad nila pinatatama ang bola

sinasanay nilang maigi sa tuwina

kaya kumakapal ang mga saklad nila

ganyan ang pagpalo ng Alas Pilipinas

na pag naglaro animo'y palos sa dulas

sa laro, hampas ng saklad nila'y malakas

habang nilalaro nila'y parehas, patas

sa ating mga balibolista, MABUHAY!

at kami rito'y taospusong nagpupugay!

ipakita pa ninyo ang galing at husay

at hangad namin ang inyong mga tagumpay!

- gregoriovbituinjr.

06.18.2024

Anong nararapat itapon?

ANONG NARARAPAT ITAPON?

saan dapat itapon ang mga basura?

dapat bang itapon sa ilog o kalsada?

saan itatapon ang pambalot ng tinapa?

lalagyan ng pandesal o mga delata?

paano ang mga basurang nabubulok?

itatapon bang tulad ng sistemang bulok?

susunugin ba ito't nakasusulasok?

huwag pagsamahin ang bulok sa di bulok?

paano itatapon ang bugok na trapo?

na katiwalian lang ang laman ng ulo?

ugaling palamara ba'y maibabato?

tulad ng tuso, sukab, gahaman at lilo?

sa daigdig ba'y tambak-tambak na ang plastik?

na kahit sa karagatan ay nakasiksik?

lulutang-lutang, anong ating mahihibik?

kikilos ba tayong walang patumpik-tumpik?

di magandang alaala ba'y matatapon?

tulad ng masasakit na danas mo noon?

o ituturing na aral ang mga iyon?

maitatapon ba ang danas ng kahapon?

paano rin kaya tayo wastong kikilos?

kung mga basura'y hinahayaang lubos?

bakit ba ang basura'y di matapos-tapos?

ay, sa basura'y mayaman tayo, di kapos!

- gregoriovbituinjr.

06.18.2024

* litrato mula sa app game na Word Connect

Alipapâ

ALIPAPÂ

Bubungan Patag, sa Dalawampu Pababâ

di ko batid ang kasagutan, ano kayâ?

hanggang mapalitaw ang sagot: alipapâ

may impit ang bigkas, may tudlik na pakupyâ

at ang UP Diksiyonaryong Filipino

ay akin din namang sinangguning totoo

at ang salitang alipapa'y nakita ko

na 'patag na bubong' ang kahulugan nito

alipapâ ay talipapâ ang katunog

lumang salita bang kaylalim o kaytayog?

o salitang kilala sa mga kanugnog

na magagamit din sa pagtula kong handog

palaisipang ito'y kaylaki ng tulong

upang bokabularyo'y talagang yumabong

tulad ng alipapâ sa 'patag na bubong'

para sa abang makata'y dagdag na dunong

- gregoriovbituinjr.

06.17.2024

* palaisipan mula sa pahayagang Abante, Hunyo 15, 2024, p.10

* mula sa UP Diksiyonayong Filipino, p.36

Condong nakaharang sa Mt. Fuji, gigibain na...

CONDONG NAKAHARANG SA MT. FUJI, GIGIBAIN NA...

photobomb pala ang condong / nakaharang sa Mt. Fuji

kaya nagprotesta roon / ang mamamayan, ang madla

na nagnanais tuluyang / ipagiba ang nasabi

lakas ng kilos-protesta'y / balita sa buong bansa

malapit nang i-turn-over / sa nakabili ng yunit

subalit mga protesta'y / tila di mapatid-patid

sa masa'y nakipulong pa / roon nang paulit-ulit

ang estate developer na / Sekusui House Limited

ang kanilang unang balak / ay labing-isang palapag

hanggang maging sampu na lang / na ang kisame'y mababa

ngunit nakaharang pa rin / ang condo kaya di payag

ang mga nagpo-protestang / nais itong ipagiba

kaya wala nang magawa / ang nasabing developer

nagpasya nang idemolis / ang condo nilang tinayo

ire-refund na lang nila / sa kanilang mga buyer

ang sampung milyong yen bawat / yunit, sa bulsa'y madugo

dahil sa mga protesta / ng mamamayang Hapones

gigibain ang photobomb / na humarang sa Mt. Fuji

at tayo naman, sa Torre / de Manila nagtitiis

na sa estatwa ni Rizal / ay photobomb din ang silbi

- gregoriovbituinjr.

06.17.2024

* ulat mula sa pahayagang Pilipino Star Ngayon, Hunyo 15, 2024, pahina 5

Kahulugan ng salitang salvage (sal-veydz)

KAHULUGAN NG SALITANG SALVAGE (SAL-VEYDZ)

SALVAGE ay salitang pagligtas ng ari-arian

sa kargamento't barkong lubog ay pagpapalutang

ang salvage ay Ingles na pagsalba ang kahulugan

mula sa panganib ay pagligtas ng kagamitan

subalit ikatlong kahulugan nito'y kaiba

sapagkat salvage ay di mula sa salitang salba

kundi sa salitang salbahe, salbahe talaga

na pagpaslang ng ahente ng estado sa masa

kilala na ng mga tibak ang salitang ito

isang sistema ng karahasan noong marsyalo

dinudukot, nirarampa, sa ilog o sa kanto

na sa mga nakikibaka'y tugon ng gobyerno

extrajudicial killing o EJK ito ngayon

walang wastong proseso sa mga biktima niyon

basta nakursunadahan ang buhay na patapon

nahan ang katarungan? ang madalas nilang tanong

"Hustisyang panlipunan ba'y kailan makakamtan?"

sigaw nila: "Karapatang Pantao, Ipaglaban!"

"Human Rights Defenders Protection Bill, Ipasa Iyan!"

mga panawagang hinihingi'y pananagutan

- gregoriovbituinjr.

06.17.2024

* mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 1092

Imbes itlog, kamatis sa eggtray

IMBES ITLOG, KAMATIS SA EGGTRAY

imbes itlog ay pawang kamatis

sa eggtray ng frigider o ng ref

pagkat pampakinis daw ng kutis

bukod sa tubig ay laman ng ref

mura ang kamatis kaysa itlog

na makakain mo pa ng hilaw

kahit buhay ay kakalog-kalog

ay may pag-asa pang natatanaw

di nawawala sa aking ulam

ang kamatis, sibuyas, at bawang

upang kagutuman ay maparam

sa sandaling salapi'y konti lang

O, kamatis, isa kang biyaya

sa mga tulad kong abang dukhâ

na sa tuwina'y laging kasama

sa pakikibaka't mga digmâ

- gregoriovbituinjr.

06.17.2024

Pahinga sa hapon

PAHINGA SA HAPON

umuulan na, maginaw, pahinga muna

sa hapon, hapong-hapo mula paglalaba

at sa samutsaring gawain sa kusina

upang makakain din ang buong pamilya

hapon, talukap ng mata'y papikit-pikit

habang si bunso sa ama'y nangangalabit

"Tulog na po tayo, Itay," ang kanyang hirit

habang si bunso sa bisig ko'y nangunyapit

radyo'y binuksan ko't musika'y pinakinggan

nagbabalita'y pasingit-singit din minsan

maya-maya, ito'y aking nakatulugan

ipinapahinga ang katawan sa hapon

nang may lakas upang magampanan ang misyon

at maya-maya lang, kami'y muling babangon

- gregoriovbituinjr.

06.17.2024

Ikaw

IKAW

Tula ni Vladimir Mayakovsky

Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Dumating kang -

may kapasyahan

sapagkat ako'y malaki,

sapagkat ako'y umaatungal,

datapwat sa masusing pagsusuri

nakita mo'y isang lalaking paslit.

Iyong dinagit

at inagaw ang iwi kong puso

at sinimulang

ito'y paglaruan -

na parang babaeng may bolang tumatalbog.

At bago ang himalang ito

ang bawat babae'y

alinman sa mga namamangha

o dalagang nagtatanong:

"Ang ibigin ang ganyang tao?

Bakit, baka suntukin ka niya!

Marahil tagapagpaamo siya ng leyon,

isang babae mula sa kulungan ng hayop!"

Subalit ako'y matagumpay.

Hindi ko maramdaman -

ang singkaw!

Nakalimot sa saya,

ako'y tumalon

at napalundag hinggil, sa nobyang mapula ang balat,

Nakaramdam ako ng ligaya

at gaan ng loob.

Isinalin: Hunyo 17, 2024

Maynila, Pilipinas

* litrato mula sa google

YOU

Poem by Vladimir Mayakovsky

You came –

determined,

because I was large,

because I was roaring,

but on close inspection

you saw a mere boy.

You seized

and snatched away my heart

and began

to play with it –

like a girl with a bouncing ball.

And before this miracle

every woman

was either a lady astounded

or a maiden inquiring:

“Love such a fellow?

Why, he'll pounce on you!

She must be a lion tamer,

a girl from the zoo!”

But I was triumphant.

I didn’t feel it –

the yoke!

Oblivious with joy,

I jumped

and leapt about, a bride-happy redskin,

I felt so elated

and light.

mula sa: https://www.marxists.org/subject/art/literature/mayakovsky/1922/you.htm

Halaman sa paso

HALAMAN SA PASO

maganda ring magtanim / ng halaman sa paso

alagaan sa dilig / nang gumanda ang tubo

tiyak na makakalma / ang loob mong napuno

ng sakit, pagdaramdam, / iwas ka sa siphayo

madalas iyang payo / ng mga may halaman

na makatutulong daw / kahit sa karamdaman

magtanim ka ng binhi / sa paso sa tahanan

lalo't ramdam mo'y init / diyan sa kalunsuran

doon sa aking lungga / ay nagtatanim-tanim

kaya nararamdaman / ang kaylamig na hangin

animo'y natatanggal / bawat kong suliranin

bagamat iniisip / paano lulutasin

kahit paano naman / ramdam ko'y matiwasay

puno man ng tunggali'y / mapanatag ang buhay

salamat sa halamang / ginhawa'y binibigay

kaya sa karamdaman / ay di ako naratay

- gregoriovbituinjr.

06.17.2024

* litratong kuha ng makatang gala sa isang retawran

Pagninilay sa tumba-tumba

PAGNINILAY SA TUMBA-TUMBA

minsan sa tumba-tumba nagninilay

ng mga paksang sadya kang aaray

na pati loob mo'y di mapalagay

kanino ka ba nagsisilbing tunay

umupo lang ako sa tumba-tumba

na madalas gamit noon ni lola

at ng mamay kong isang magsasaka

doon sa tubigan sa may sabana

nagunita ko muli sila ngayon

nang pinagninilayan ang kahapon

nang umupo sa tumba-tumbang iyon

na ako pala'y may dakilang misyon

makibaka ka, sabi ng mamay ko

basta may mali, aba'y punahin mo

at katarunga'y ipaglaban ninyo

pati na ang karapatang pantao

nasa gunita ang bilin ng mamay

katarungan ay ipaglabang tunay

huwag sumuko ang prinsipyong taglay

salamat, bilin ay buhay na buhay

- gregoriovbituinjr.

06.16.2024

Bayngaw

BAYNGAW

maliit ang langaw

malaki ang bangaw

mas malaki, bayngaw

na dulot ay panglaw

kapag nakagat ka

dengue ang kapara

o kaya'y malarya

iwasan mo sila

mahirap makagat

at kung magkasugat

baka di maampat

tiyak malalagnat

paligid, linisan

pati ang tahanan

nang di pamugaran

ng bayngaw na iyan

- gregoriovbituinjr.

06.15.2024

* mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, p.157

* bayngaw - pangngalan Zoolohiya [Sinaunang Tagalog]: malaking bangaw na nangangagat

Walang kalayaan ang aliping sahuran

WALANG KALAYAAN ANG ALIPING SAHURAN

aliping sahuran / ang uring obrero

sa sistemang bulok / na kapitalismo

doon sa pabrika'y / dehadong dehado

kayod-kalabaw na't / kaybaba ng sweldo

ano bang sistema / diyan sa merkado?

di ba't nagbebenta / yaong nagpepresyo?

ngunit pagdating na / sa mga obrero

ang binebentahan / yaong nagpepresyo!

pagkat binibili / ng kapitalista

ang lakas-paggawa / sa tinakda nila

na presyo ng sahod / na napakamura

nagtakda ng presyo / ay kapitalista

kaya manggagawa'y / aliping sahuran

natatanggap nila'y / murang kabayaran

mapapamura ka / na lang ng tuluyan

sa sistema't ganyang / klase ng lipunan

dapat lang itayo / nitong manggagawa

ang lipunang sila / ang mamamahala

may layang kumilos, / may laya sa diwa

walang pang-aapi't / lipunang malaya

- gregoriovbituinjr.

06.15.2024

* litratong kuha ng makatang gala sa Espanya, Maynila noong Hunyo 12, 2024

3 anak, pinag-live show sa FB

3 ANAK, PINAG-LIVE SHOW  SA FB

kaytinding gawa ng isang ina

tatlong anak, pinaghubad niya

upang sa FB, mag-live show sila

kaso nga ng OSAEC talaga

pumasok sa dating app ng FB

siya muna ang nagso-show dati

nang sa kanya'y may nakapagsabi

kung may anak siyang binibini

kahirapan ang kanyang dahilan

upang anak ay pagkakitaan

at katawan nila'y paglaruan

niyong mata ng mga dayuhan

ginamit ang anak edad nwebe,

edad dose at edad katorse

grabeng gawa ng inang salbahe

nang NBI sa kanya'y humuli

nakaraan na'y apat na taon

nang simulan ang diskarteng iyon

tatlong libong piso'y kita roon

ngayon, ang nanay na'y huli't kulong

- gregoriovbituinjr.

06.15.2024

* OSAEC - online sexual abuse and expolitation of children

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, Hunyo 14, 2024, pahina 1 at 2

Samantala, Pagsasamantala, Pansamantala?

SAMANTALA, PAGSASAMANTALA, PANSAMANTALA?

sa salitang binabasa ay napatitig ako

ang ibig sabihin niyon ay agad ninamnam ko

nabasa sa UP Diksiyonaryong Filipino

ang salita't magkatunggaling kahulugan nito

SAMANTALA ang tinutukoy kong salitang iyon

magkabaligtad ang kahulugang sinabi roon:

"huwag sayangin ang pagkakataon o panahon"

at "magmalabis sa paggamit ng pagkakataon"

pinagsamantalahan ang dalaga, ginahasa

dukha'y pinagsamantalahan sa sweldong kaybaba

sa pagsasamantala, aaklas ang manggagawa

samantalahin mo ang pagkakataon, ika nga

ang pagsasamantala bang lagi kong naririnig

sa rali ay pansamantala lang o bukambibig?

sa pagsasamantala ba'y sino ang mang-uusig?

kundi pinagsasamantalahang nagkapitbisig

samantala, panahon ay dapat samantalahin

kung ito'y makabubuti sa marami sa atin

di tulad ng trapong boto mo'y sasamantalahin

at manggagawa'y pinagsasamantalahan pa rin

samantala, umukit sa akin ang katanungan:

ang pagsasamantala ba'y pansamantala lamang?

habambuhay ba itong magagawa ng gahaman?

kung ganyan, samantalahin nating tayo'y lumaban!

- gregoriovbituinjr.

06.14.2024

* mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 1092

SAMANTALA pnd magsamantala, samantalahin 1: gamitin o huwag sayangin ang pagkakataon o panahon; 2. magmalabis sa paggamit ng pagkakataon

* SAMANTALA pnb [Kapampangan, Tagalog]: sa loob ng namagitang panahon o kasabay na pagkakataon

Hatinggabi

HATINGGABI

kayrami pa ring gawain sa gabi

madalas napupuyat, laging busy

sa kakaisip ng bagong diskarte

nang isyu'y pag-usapan ng marami

gabi na'y nagtitipa pa sa laptop

ng saknong, taludtod, at pangungusap

sinasalaysay ang pinapangarap

na lipunang wala nang naghihirap

animo ako'y paniki o aswang

o sa isang puno'y tila tikbalang

panggabi akong naroon sa parang

ng digma't mabilis ang mga hakbang

hatinggabi na'y ayaw pang matulog

kinakatha'y nobelang anong tayog

o kwentong sa puso'y nakadudurog

o tulang sa madla inihahandog 

- gregoriovbituinjr.

06.14.2024

Barak, Galas, at Hayap

BARAK, GALAS, AT HAYAP

tatlong tanong na di ko alam ngunit nasagot ko

sa tulong ng UP Diksiyonaryong Filipino

pawang Pahalang ang tanong na di ko kabisado

kaya sinaliksik pa ang mga salitang ito

pag di alam ang Pahalang ay tingnan ang Pababa

at baka makuha mo ang marapat na salita

sadyang gayon naman ang madalas na ginagawa

hanggang mapalitaw ang hinahanap na kataga

diksyunaryo'y sinangguni ko't sagot ay nabuklat

sa katanungang Maputla, ang sagot pala'y BARAK

sa tanong na Pakla lasa, sagot naman ay GALAS

at sa tanong na Talim, kaylalim ng sagot: HAYAP

mga bagong salita iyon sa aking pandinig

o marahil, lumang salitang di na bukambibig

mabuti't sa talasalitaan tayo'y sumandig

kaya ngayon, mga iyon ay nabibigyang-tinig

- gregoriovbituinjr.

06.13.2024

* palaisipan mula sa pahayagang Abante, Hunyo 9, 2024, p.7

* 13 Pahalang: Maputla

BARAK - maputla dahil sa takot o dahil sa sakit, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino (UPDF), p.142

* 31 Pahalang: Pakla lasa

GALAS - 1. pakla; 2. latak ng asukal at pulot; 3. gaspang o ligasgas ng tabla o kahoy; 4. uri ng ubeng puti, UPDF, p.381

* 33 Pahalang: Talim

HAYAP - 1. talim ng anumang kasangkapang nakasusugat; 2. talas ng salita, UPDF, p.439

Pagbili ng aklat

PAGBILI NG AKLAT

pag may kaunting salapi

libro'y aking binibili

ngunit paksa'y pinipili

ninanamnam ng mabuti

pag may natira sa pera

damit naman ang bibilhin

may laan din sa pamilya

pambili ng makakain

sa aklat ko nahahango

ang maraming tula't kwento

kaya agad narahuyo

sa naggagandahang libro

pagkat nakapagmumulat

kaya magbasa ang nais

kung gusto mo rin ng aklat

pumunta na sa Books for Less,

Fully Booked, National Bookstore,

Powerbooks, Biblio, Goodwill,

Solidaridad, Rex Bookstore,

Popular Bookstore, o Book Sale

- gregoriovbituinjr.

06.13.2024

Tuyong dahon

TUYONG DAHON

pinapanatili ng tuyong dahon ang sayimsim

o halumigmig sa lupa, animo'y sinisimsim

ang alinsangan, marahil pati iyong panimdim

mamasa-masa ang lupa, alay ng puno'y lilim

pagkain din ng bulate ang mga tuyong dahon

na nalilikha'y vermi-compost na nakatutulong

sa paglago ng halaman, anong ganda ng layon

tuyong daho'y di basurang basta lang itatapon

tuyong dahon pa'y pataba pag nabaon sa lupa

kapaki-pakinabang pag sa kalikasan mula

upang puno't halaman ay magsilago't tumaba

pag ito'y namunga na, malaking tulong sa madla

matutuyo rin ang dahon pagdating ng panahon

ngunit sa lupa pala'y may magandang nilalayon

- gregoriovbituinjr.

06.13.2024

* litratong kuha ng makatang gala sa loob ng Quezon Memorial Circle, Hunyo 12, 2024

* Ang nakasulat sa karatulang kinunan ng litrato ng makatang gala ay:

ALAM MO BA? Na ang tuyong dahon ay:

- Pinapanatili ang moisture sa lupa na tumutulong para ma-absorb ng halaman

- Ginagawang pagkain ng bulate upang makagawa ng vermi-compost na nakakatulong sa paglago ng halaman

- Hindi ito tinatapon bilang basura, bagkus, maaari itong mapakinabangan para maging pataba sa lupa

- Ang mga nalagas na tuyong dahon ay nakakatulong din sa pagpapanatili ng malamig na temperatura sa kapaligiran lalo sa panahon ng tag-init

- Naiiwasan ang pagdami ng damo sa lupa

* "Ang circle ay para sa ating lahat, mahalin at pangalagaan natin ito."

Ang landas kong tinatahak

ANG LANDAS KONG TINATAHAK

tinatahak ko ang landas ng magigiting

di ang landas ng hunyango, trapo't balimbing

kaya aagahan ko palagi ang gising

upang sa isyu'y di maging bulag at himbing

nais kong umaga'y sikatan na ng araw

upang Bitamina D sa akin pumataw

upang mula sa araw lakas ay mahalaw

upang sa bawat pagtakbo ko'y makahataw

bakit ba dapat arukin ang kalaliman

ng dagat na pawang plastik ang naglutangan

bakit ba dapat liparin ang kalawakan

ng langit gayong mas magandang ito'y masdan

saanmang lupa'y nais kong magtanim-tanim

ng magandang binhi, prinsipyo't adhikain

kahit na sa paso, binhi'y palalaguin

na balang araw, bunga nito'y aanihin

tinatahak ko ang landas ng pagbabago

na pinamumunuan ng uring obrero

nais kong matayo'y lipunang makatao

na serbisyo sa tao'y di ninenegosyo

- gregoriovbituinjr.

06.13.2024

* litratong kuha ng makatang gala sa Daang Espanya sa Maynila

LaroSalita

LAROSALITA

1

TULA, TULI, TULO

iyong tingnan ang mga salita

TULA ang kinatha ng makata

TULI sa mga nagbibinata

TULO kapara'y uhog at luha

2

ANTAK, ANTIK, ANTOK

ANTAK na ang aking mga sugat

ANTIK pa ang gasang inilapat

ANTOK na't ang daliri'y nakagat

nang magdugo'y di agad naampat

3

BANTA, BENTA, BINTA

BANTA raw ang natatanggap niya

dahil sa kalakal, walang BENTA

tumakas siyang sakay ng BINTA

sa dagat, naghabulan talaga

- gregoriovbituinjr.

06.13.2024

Pangalagaan ang iisa nating mundo

PANGALAGAAN ANG IISA NATING MUNDO

sa isang sasakyan ay mayroong abiso

isang paalala sa ating kapwa tao

nasusulat: "Iisa lang ang ating mundo"

dagdag: "mahalin at ingatan natin ito"

dapat bang tayo'y maging environmentalist?

o mag-aral at tayo'y maging ecologist?

upang alagaan natin ang kalikasan

upang ating linisin ang kapaligiran

upang plastik ay mawala sa karagatan

upang basura'y mawala sa kabundukan

batid na ba kahit di tayo ecologist?

unawa ba kahit di environmentalist?

dapat nga'y nagkakaisa tayong kumilos

upang mapangalagaan nga nating lubos

ang ating kapaligirang kalunos-lunos

at tahanang kalikasang nanggigipuspos

- gregoriovbituinjr.

06.12.2024

* litratong kuha ng makatang gala mula sa isang komunidad ng maralita sa Rizal

Si Jirah Cutiyog, reyna sa Rapid Chess

SI JIRAH CUTIYOG, REYNA SA RAPID CHESS

sadyang kapuri-puri si Jirah Cutiyog

chess wizard siyang may pangarap na kaytayog

mga katunggali niya'y kanyang dinurog

panalo'y tiyak sa magulang inihandog

kabisado na niya ang King's Pawn opening

ayon sa ulat, kaya talagang magaling

nanguna na sa dibisyong girls under-sixteen

nagreyna pa sa Rapid Chess ang dalaginding

Grade 9 pa lang siya sa Bethel Academy

sa bayan ng General Trias sa Cavite

mahusay sa chess, mahusay ding estudyante

batang palaisip, magaling sa diskarte

ipakita mo pa, Jirah, ang iyong husay

sa larang mong pinili'y maging matagumpay

aming masasabi sa iyo'y pagpupugay

reyna ng Rapid Chess, mabuhay ka! MABUHAY!

- gregoriovbituinjr.

06.11.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante, Hunyo 11, 2024, pahina 11

Ang mag-inang pusa

ANG MAG-INANG PUSA

nasa ilalim ng traysikel ang mag-ina

nang sila'y makita ko kaninang umaga

tinulaan matapos kong kodakan sila

at ngayong hapon, kayganda ng tagpo nila

kitang ang anak ay kanyang pinasususo

ganyan ang nanay, kahit na sa mga tao

ayaw na anak ay magutom na totoo

habang ako naman dito'y nakiusyoso

kung may pusa ka'y masarap sa pakiramdam

di dumudumi sa bahay, kanilang alam

agad ngingiyaw, animo'y nagpapaalam

na sila'y dudumi't lalabas ng tahanan

kaya bubuksan ko naman agad ang pinto

pagngiyaw, dama mo ang kanilang pagsuyo

isda lang ang sa kanila'y aking pangako

sa kanilang tila kapamilya't kapuso

hinahayaan lang sila dito sa bahay

habang ako'y nagsusulat at nagninilay

kwento'y nirerebisa kung ayos ang banghay

pabula sa pusa'y unawa kayang tunay?

- gregoriovbituinjr.

06.11.2024